Jumbo presenteerde deze week ronkende omzetcijfers (dik 5 miljard). Des te opvallender was de opmerking van de directie dat het verdienmodel van de supermarktketen onder druk staat. Met welke bedreigingen hebben supermarktconcerns te maken?
Flitsbezorgers
Financieel topman Ton van Veen van Jumbo noemde ze van de week zelf al: de komst van online boodschappendiensten. Vrij kort achter elkaar betraden de afgelopen acht maanden vier van deze flitsbezorgers (Getir uit Turkije, Gorillas en Flink uit Duitsland en het Britse Zapp) de Nederlandse markt. Het Duitse Gorillas gaat tot nu het hardst en is actief in tien grote steden, gevolgd door Flink (acht steden), Getir en Zapp (allebei alleen in Amsterdam actief). Ze bezorgen zeven dagen per week, soms zelfs 24 uur per dag, boodschappen binnen 10 tot 20 minuten.
Dat kan doordat ze meerdere minimagazijnen (zogeheten dark stores) per stad hebben, waar producten liggen die door fietskoeriers snel na de bestelling aan huis worden bezorgd. Dit model werkt alleen in dichtbevolkte gebieden. Volgens Ton van Veen kunnen deze flitsbezorgers in korte tijd een stuk uit de ‘supermarkttaart’ snoepen. Ook retaildeskundige Rupert Parker Brady ziet de nieuwelingen als concurrent van de klassieke supermarkt, maar denkt dat gevestigde namen als AH, Jumbo, Plus, Lidl, Dirk, Aldi of Coop niet heel bang hoeven te zijn.
,,We hebben er nu de mond van vol, maar deze nieuwe spelers zullen zich moeten bewijzen. Achter deze flitsbedrijven zit ontzettend veel kapitaal. Daarmee investeren ze nu volop in onze steden, want het gaat er het komende jaar om wie de grootste wordt. De geldverstrekkers blijven namelijk niet oneindig investeren in groei. Het betekent dat er straks nog één of hooguit twee van dit soort flitsbezorgers overblijven. De rest verdwijnt, want die is niet rendabel te krijgen.’’
,,Als ik Jumbo of AH was, zou ik in de tussentijd absoluut niet zelf een flitsdienst optuigen, maar lekker wachten totdat de sterkste overblijft. Dan zijn alle kinderziektes eruit en heb je grote kans dat een van de grote supermarktketens zo’n onderneming koopt of er een belang in neemt. Supermarktbedrijven zijn natuurlijk allang niet meer alleen de fysieke winkels waar je op zaterdag de weekboodschappen haalt. Ze worden door marktontwikkelingen gedwongen zich op veel meer fronten te ontwikkelen. Eigenlijk is het begrip ‘supermarkt’ achterhaald.’’
Thuisbezorgers zonder haast[
Een Picnic-bezorger levert boodschappen af bij een klant. © ANPBoodschappen laten bezorgen groeit al jaren met dubbele cijfers. Vorig jaar was er door de coronacrisis zelfs een groei-explosie van 65 procent. Inmiddels wordt volgens marktonderzoeker GfK zo’n 7 procent van alle boodschappen online besteld. Voor corona lag dit percentage op 3,9 procent. Expert Parker Brady verwacht dat dit zal doorgroeien tot 30 procent in tien jaar tijd. Traditionele supermarktnamen als Albert Heijn, Jumbo, Plus en Spar investeren flink in hun online boodschappendienst.
Dat doet ook de in 2015 opgerichte online supermarkt Picnic. Dit bedrijf profiteert van de digitale groeistuipen en is inmiddels in 125 Nederlandse plaatsen actief. Ook in tientallen steden in Duitsland en Frankrijk timmert het bedrijf aan de weg. Winst wordt er tot nu toe niet gemaakt, maar dat ligt volgens medeoprichter Michiel Muller aan de investeringen in (gerobotiseerde) distributiecentra, elektrische wagentjes en personeel. Zijn verwachting is dat er volgend jaar wel zwarte cijfers worden geschreven.
Het online marktaandeel van Picnic bedroeg vorig jaar 19,8 procent, daarmee moet Mullers onderneming alleen AH voor zich dulden. Volgens Rupert Parker Brady snoept Picnic vooral ‘maagaandeel’ (uitgaven aan eten en drinken) af van traditionele supers. ,,Gemak is een zeer belangrijke factor aan het worden in het supermarktlandschap. Daarbij wordt het bezorgen van vers voedsel steeds belangrijker.
Maaltijdboxen/lokale producten
Het Brabantse bedrijf Boerschappen stelt pakketten samen met producten van boeren en andere lokale bedrijven. © Pix4Profs-Ron MagielseHet is niet voor niets dat Jumbo veel investeert in de uitbreiding van Jumbo City en La Place Express, compacte gemakswinkels in drukbezochte gebieden zoals binnensteden. Ook Spar doet dat met Spar City en niet te vergeten Albert Heijn met AH To Go. Parker Brady: ,,Alle bedrijven die met food te maken hebben, merken dat klanten zich meer richten op gemak en vers. Daar valt nog veel te halen. Je ziet die ontwikkeling bij Picnic, maar bijvoorbeeld ook bij de groei van een andere online speler: Crisp.’’
Bij het 2,5 jaar geleden opgerichte Crisp ligt de nadruk op vers eten, producten die met opzet bij kleine of middelgrote leveranciers worden ingekocht. De initiatiefnemers meldden gisteren in NRC dat in hun sector smaak dé onderscheidende factor zal zijn. Ook het succes van de maaltijdboxen (denk aan Hello Fresh, Boerschappen of Marley Spoon) geeft volgens Parker Brady aan dat er een groeiende markt is voor verse ingrediënten, het liefst afkomstig van lokale producenten. ,,Daar willen veel Nederlandse consumenten voor betalen.’’
,,Maar vergeet ook niet de term ‘gemak’. Bij maaltijdboxen moet je nog steeds zelf koken en dat blijft voor sommigen toch een drempel. Daar valt winst te halen voor de supermarkten. Nu ondervinden ze best wat concurrentie van de maaltijdboxen van andere partijen, maar ze proberen die terug te krijgen door zelf ook verse kant-en-klaarmaaltijden aan te bieden. Of neem Spar, dat sinds vorig jaar een meerderheidsbelang heeft in The Tosti Club. Met verse tosti’s van deze keten kun je scoren in je winkels.’’
Back to basic
Aldi heeft het uitgevonden: de discountformule. Later volgde Lidl. Maar deze twee Duitse ketens schuren steeds meer aan tegen de klassieke supermarkt. Dat biedt ruimte voor een nieuwe speler die vooral met lagere prijzen het verschil kan maken. De Russische harddiscounter Mere probeert vanuit Oost-Europa nu ook Engeland, België en zeer waarschijnlijk ook Nederland te veroveren met een eigen verdienmodel: leveranciers leveren de goederen direct aan de winkels en nemen onverkochte voorraad terug.
Distrifood, het vakblad voor supermarkten, beschreef de werkwijze van Mere treffend: ‘Mere brengt dit Marktplaatsidee naar de stenen wereld en wil zo Aldi en Lidl – en zelfs Action – eruit rammen.’ Voor opsmuk en verse producten hoeven we straks niet naar de nieuwe discounter. Parker Brady: ,,Nee, ze verkopen alleen houdbare artikelen, vanuit pallets. Veel mensen met een kleine beurs vinden Lidl en ook Aldi inmiddels te duur en daarom denk ik dat er zeker een markt voor dit soort formules is. In die zin vormen deze ultralow budgetdiscounters ook een bedreiging voor de huidige supermarkten.’’